Thảm họa bắt nguồn từ một chiếc bu lông
Sân bay Sacramento Mather California – Hoa Kỳ ngày 16/2/2000, máy bay DC-8 của hãng hàng không Emery Worldwide có hành trình California – Ohio. Chuyến bay chở 59 tấn hàng hóa, nhiên liệu với 3 thành viên phi hành đoàn. Chỉ gần 4 phút sau khi cất cánh, máy bay bị mất độ cao và rơi xuống một bãi đỗ xe. Máy bay bị phá hủy hoàn toàn và toàn bộ phi hành đoàn thiệt mạng.
Điều tra cho thấy, trong lúc cất cánh, luồng không khí di chuyển tốc độ cao đã làm vỡ một bu lông mới được thay thế trước đó. Chiếc bu lông bị vỡ đã khiến hệ thống thủy lực cánh đuôi trái máy bay bị kẹt cứng khiến máy bay mất kiểm soát về độ cao và tai nạn đã xảy ra.
Tai nạn thảm khốc đến từ những chi tiết nhỏ
Mở rộng điều tra, người ta thấy Emery Worldwide đã tiết kiệm chí phí sửa chữa và bảo dưỡng bằng cách sử dụng các linh kiện trôi nổi ngoài thị trường, không đảm bảo chất lượng. Con bu lông nói trên nằm trong số đó. Emery Worldwide đã phải chịu sự trừng phạt là bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn vào tháng 8 năm 2001.
Chuyện xảy ra tuy đã lâu nhưng tính thời sự chưa bao giờ cũ.
Những điều gì đang tạo ra ma trận linh kiện?
Ví dụ trên cho thấy, chất lượng linh kiện quan trọng thế nào đối với sản phẩm. Đặc biệt là nó liên quan trực tiếp đến mức độ an toàn của con người. Thang máy cũng vậy. Nó được cấu thành từ rất nhiều thành phần cơ khí và điện tử. Và nếu phương tiện này không được chế tạo, sửa chữa, thay thế bằng các linh kiện, thiết bị chất lượng phù hợp, hay đúng quy cách thì nguy cơ rủi ro luôn tiềm ẩn.
Bản chất của vấn đề là như vậy, nhưng vì sao hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng vẫn có đất sống?
Thứ nhất, đó là việc không ít doanh nghiệp làm ăn thiếu trung thực, lợi dụng lòng tin của người tiêu dùng. Cụ thể như tủ điều khiển- được coi là “bộ não” của thang máy là một ví dụ. Để đáp ứng tâm lý sính ngoại của khá nhiều người tiêu dùng, một số doanh nghiệp đặt hàng nhập mua các bo mạch điều khiển chính Step, Monarch (Trung Quốc) hay bo mạch PLC (Mitsubishi Electric), biến tần Fuji,… Sau khi gắn các linh kiện, thiết bị vào vỏ tủ, người ta đặt cho những tủ loại này những cái tên rất kêu như Fuji, Nippon, Mitsubishi, Schneider,… “xuất xứ” nhập từ Thái Lan, Malaysia,…
Với cách thức đó, người bán dễ đánh lừa những người tiêu dùng “ham hố” sản phẩm có đầy đủ các yêu cầu ngon, bổ, rẻ! Cũng cần phải nói thêm rằng, trên thế giới chỉ có khoảng 10 nhà sản xuất tủ điện đồng bộ, chủ yếu để phục vụ lắp ráp, thay thế cho sản phẩm của họ, không bán ra ngoài. Ngay bo mạch PLC của Mitshubishi là loại dùng chung cho các mạch điều khiển của nhiều loại thiết bị điện tử, không phải loại chuyên dụng cho thang máy.
Thứ hai, là vấn đề người tiêu dùng không đủ hiểu biết về quy chuẩn, tiêu chuẩn của các thiết bị, linh kiện cấu thành thang máy. Điều này dẫn tới việc, thiết bị, linh kiện giả, kém chất lượng, không có CO, CQ…được lắp cho thang máy và khách hàng không hề hay biết. Để có được tiêu chuẩn (như tiêu chuẩn châu Âu chẳng hạn) cho các sản phẩm của mình, các nhà sản xuất phải dày công nghiên cứu từ nguyên vật liệu phải đáp ứng yêu cầu về an toàn sức khỏe, môi trường, về thiết kế, về các chỉ tiêu kỹ thuật khắt khe như chịu va đập, chịu lực xoắn, lực ép, lực kéo,…
Giá linh kiện sẽ tác động không nhỏ đến “cầu” và đôi khi dẫn tới việc coi nhẹ yếu tố an toàn
Trong khi đó, những người làm giả, làm nhái linh kiện bất chấp các điều kiện, tiêu chuẩn nói trên. Có vụ dán tem mác của nhà sản xuất Ziehl – Abegg (Đức) vào máy kéo Trung Quốc để lừa người tiêu dùng, (Tạp chí Thang máy đã có bài phản ánh). Tới khi thật giả được làm rõ thì cuối cùng vẫn là người tiêu dùng chịu thiệt hại trực tiếp. Các doanh nghiệp sản xuất trong nước và nước ngoài gián tiếp chịu thiệt hại vì sản phẩm họ làm ra bị cạnh tranh dữ dội về giá thành. Không ít doanh nghiệp đã “nản” với sự cạnh tranh không lành mạnh nói trên.
Thứ ba, “ma trận” linh kiện xuất phát từ việc kỹ thuật viên có trình độ hạn chế, thiếu đạo đức, không có tâm. Thay vì tư vấn cho khách hàng biết tầm quan trọng của linh kiện, thiết bị cần thay thế, sửa chữa thì các kỹ thuật viên lại chọn phương án chế tác, chắp vá, thay thế những linh kiện rẻ tiền, dễ tìm để xử lý tình huống.
Một diễn đàn kỹ thuật thang máy trong nước khá nổi trên mạng xã hội chia sẻ về trường hợp bảo trì thang máy. Các kỹ thuật viên bảo trì đã nhận ra chiếc thang máy mà họ đang xử lý đã được thay thế hết những khởi động từ (contactor) bằng các rơ le. Rõ ràng, việc này sẽ khiến cho thang máy khởi động “êm” hơn và chi phí rẻ hơn rất nhiều lần có thể đã khiến khách hàng cảm thấy ‘dễ chịu” khi mở ví. Nhưng tại thời điểm kiểm tra, các kỹ thuật viên đã phát hiện ra hồ quang phóng ra liên tục khiến cho rơ le bị “cháy đen”, khiến chiếc thang bị tê liệt. Người sử dụng thang không những bị mất kha khá tiền để thay thế linh kiện mà còn mất rất nhiều thời gian để mua linh kiện và sửa chữa thang. Và nếu như tình trạng này không được các kỹ thuật viên bảo trì phát hiện thì chưa biết chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo.
Gợi ý nào cho người tiêu dùng thông thái
Nhiều chuyên gia thang máy cùng người tiêu dùng qua trải nghiệm đã đúc rút, lý giải nguyên nhân của ma trận linh kiện thang máy.
Nguyên nhân thứ nhất là đạo đức một số doanh nghiệp, cá nhân có vấn đề. Họ đặt lợi nhuận lên hàng đầu thay vì lợi nhuận bền vững, phát triển cùng xã hội. Họ tìm các lỗ hổng pháp luật, thói quen của người tiêu dùng để tiêu thụ sản phẩm bằng mọi cách, không quan tâm đến các yếu tố an toàn, các tác động tới môi trường, xã hội…
Nguyên nhân thứ hai đến từ hệ thống văn bản pháp luật, còn những kẽ hở, những thiếu sót, chế tài xử phạt chưa đủ sức mạnh răn đe… Cùng với đó, các cơ quan chức năng vì nhiều lý do khách quan và chủ quan chưa thể triệt để giám sát, kiểm tra, xử lý việc thực thi các quy định pháp luật trong lĩnh vực thang máy.
Tuân thủ quy trình, quy chuẩn, tiêu chuẩn để tạo ra sản phẩm thang máy chất lượng cao
Nguyên nhân thứ ba lại đến từ người tiêu dùng. Thói quen dễ dãi, tâm lý sính ngoại nhưng lại ham rẻ trong việc mua bán khiến người tiêu dùng đối diện nguy cơ trở thành nạn nhân. Thang máy là thiết bị đặc biệt liên quan tới an toàn, tính mạng con người nên không thể đễ dãi trong việc lựa chọn, mua bán!
Và nếu người tiêu dùng trang bị cho mình một lượng kiến thức cần và đủ, các loại hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, các doanh nghiệp, cá nhân làm ăn gian dối sẽ hết đất sống.
Chẳng hạn, trước đây có thời kỳ thị trường tràn ngập xe máy Trung Quốc. Người tiêu dùng chọn xe máy Trung Quốc vì 3 lý do: đẹp, rẻ, nhiều mẫu mã. Nhưng có một yếu tố quan trọng có thể người tiêu dùng chưa tính đến hoặc họ chưa có điều kiện trải nghiệm: đó là độ an toàn, độ bền của phương tiện. Chỉ qua một thời gian, xe Trung Quốc cũng biến mất nhanh khỏi thị trường như cách nó đến Việt Nam khi người tiêu dùng nhận ra nó tuy rẻ tuy đẹp nhưng kém an toàn và rất nhanh trở thành…đống sắt vụn. Rõ ràng khi người tiêu dùng trải nghiệm “nỗi đau tiền mất tật mang” mà xe máy Trung Quốc mang lại, họ đã quay lưng lại với phân khúc xe rẻ tiền này. Thế nhưng để có kinh nghiệm đó, người tiêu dùng đã mất không biết bao nhiêu tiền bạc và cả tính mạng khi sử dụng một thiết bị không đảm bảo an toàn.
Liên hệ đến sản phẩm thang máy. Chúng ta cần yêu cầu doanh nghiệp cung ứng sản phẩm thang máy cả nhập khẩu và sản xuất trong nước phải minh bạch hóa thông tin về các thành phần quan trọng nhất của thang máy. Đó là sản phẩm đạt tiêu chuẩn nào từ khâu thiết kế, sản xuất, thử nghiệm,… tới khi đưa ra thị trường?
Sẽ không thể có một gợi ý chung cho tất cả khách hàng bởi nhu cầu và sự lựa chọn là hoàn toàn khác nhau. Nhưng tính an toàn là mục tiêu cao nhất mà người tiêu dùng nên định hướng ưu tiên hơn là giá cả. Dù là thang máy nội địa hay thang nhập khẩu thì cũng cần đặt ra những câu hỏi tương tự cần được giải đáp một cách rõ ràng nhất.
Đôi khi, nó sẽ là một “bài test” đơn giản nhưng quan trọng để khách hàng có cơ sở cho việc đặt niềm tin của mình./
Lê Hùng - Đồ họa: Ánh Sáng (trích nguồn từ tạp chí thang máy - https://tapchithangmay.vn/quy-chuan-cho-linh-kien-thang-may/ )